Zyra evropiane e Oppenheim Architecture, me qendër në Bazel, ka fituar konkursin për ta kthyer Rezidencën Toptani në Tiranë, kryeqytetin e Shqipërisë, në Muzeun Besa.
Dega e Bazelit e Oppenheim Architecture, firma në Majami e arkitektit Chad Oppenheim, drejtohet nga Beat Huessler, i cili e ka parë studion evropiane duke punuar gjithnjë e më shumë në Shqipëri, jo vetëm në Zvicër. “Që nga fillimi i punës sonë në Shqipëri disa vite më parë,” tha Huessler në një deklaratë, “ne jemi frymëzuar nga kultura dhe gjallëria e popullit të saj”. Ky frymëzim gjen një shtrirje logjike në Muzeun Besa, i cili është emëruar për një parim kulturor shqiptar “zakonisht i përkthyer si ‘besim’ ose ‘betim'”, sipas Wikipedia. Sipas fjalëve të Oppenheim Architecture, Besa është “një parim i shenjtë që përfaqëson fjalën e dhënë, ose nderin e dikujt për të pritur dhe mbrojtur çdo mysafir dhe për ta mirëpritur atë si të tyrin, dhe demonstron thelbin e mënyrës shqiptare”.
Artikulimi i këtij parimi kulturor në një dizajn të prekshëm arkitekturor për një institucion kombëtar që synonte ta mishëronte atë në emrin dhe ekspozitat e tij përfshinte kërkimin dhe interpretimin e katër shtyllave të trashëgimisë dhe kulturës shqiptare: traditën, mbrojtjen, mikpritjen dhe nderin. Koncepti fitues i studios për konkursin me dy faza “kërkon të kapë këtë ndjenjë”, sipas fjalëve të tyre, “duke përdorur arkitekturën si një mjet për të eksploruar shembuj të momenteve të vetë vendit të Besës”.
Vendndodhja e Muzeut Besa në Tiranë, e zgjedhur nga Ministria e Kulturës së Shqipërisë, është në Rezidencën historike Toptani, që do të thotë se projekti përfshin ruajtjen dhe ndërtimin e ri. “Ne duam të shfrytëzojmë fuqinë e shtëpisë ekzistuese,” tha Huessler, “duke e pasur atë si një vend ekspozitash dhe një ekspozitë vetë.” Restaurimi i dhomave brenda rezidencës do të shërbejë për të “vënë në pah ngjarjet historike dhe aktuale gjatë të cilave Besa ka udhëhequr Shqipërinë”, sipas arkitektëve, duke përfshirë mirëpritjen e hebrenjve në vend gjatë Holokaustit dhe, së fundmi, refugjatëve nga Kosova dhe Afganistani. Rezidenca e restauruar do të përbëjë gjysmën mbitokësore të muzeut, me gjysmën tjetër nën tokë, nën një shesh të ndarë nga monolite të kuqe të stilit Luis Barragan që arkitektët duan “të tërheqin vizitorët nga qyteti përreth”.
Në paraqitjen fituese, Oppenheim Architecture punoi me një mori specialistësh, duke përfshirë albanologë, ekspertë restaurues, historianë të specializuar në arkitekturën dhe kulturën osmane dhe shqiptare, si dhe një muzeolog. Studio bashkëpunoi me Ralph Appelbaum Associates, firma e Nju Jorkut që është e specializuar në dizajnimin e ekspozitave (projektet e tyre të fundit përfshijnë Muzeu Ndërkombëtar Afrikano-Amerikan në Charleston, Karolina e Jugut dhe Qendrën Richard Gilder për Shkencë, Edukim dhe Inovacion në Muzeun Amerikan të Historisë Natyrore në qytetin e Nju Jorkut), “për të siguruar që ata ishin në gjendje të përmbushnin siç duhet kërkesat unike” të Muzeut Besa. Më dramatike janë hapësirat nëntokësore, të cilat ndriçohen përmes kullave të reja, siç shihet në renderin e mësipërm.
