Arritja e qëndrueshmërisë klimatike duke garantuar sigurinë e ujit dhe sigurinë e energjisë dhe ushqimit janë parakushtet kryesore për rritjen ekonomike, prosperitetin njerëzor dhe ekosistemet e shëndetshme në Shqipëri. Sipas një raporti të Vlerësimit të Nexus të publikuar nga GWP-Med dhe UNECE, vendi ka një sërë mundësish për të mundësuar prosperitet dhe për të ruajtur burimet e tij natyrore, duke u mbështetur në bollëkun e tij të ujit. Por kërkon një qasje Nexus që merr parasysh ndërlidhjet midis sektorëve përkatës.
Shqipëria, një vend i vogël në EJL me bregdet të Adriatikut dhe Jonit, është i pasur me ujë dhe ka zona të gjera natyrore me vlerë të lartë ekologjike. Megjithatë, mbeten sfida për të adresuar kompromiset ndërmjet sektorëve që kërkojnë ujë, si dhe për të kapur plotësisht sinergjitë ndërmjet tyre.
Shqipëria është pothuajse tërësisht e varur nga hidrocentralet për prodhimin vendas të energjisë elektrike dhe janë planifikuar ende të ndërtohen më shumë hidrocentrale. Kjo e bën sektorin e saj energjetik jashtëzakonisht të prekshëm ndaj thatësirave dhe ndikimeve të pritshme të ndryshimeve klimatike.
Vendndodhja e gabuar e objekteve të reja hidroenergjetike dhe vlerësimet jo të plota të ndikimit mjedisor mund të shkaktojnë ndikime të forta në ekosisteme dhe rrezik konfliktesh me bujqësinë, një sektor që përbën 40% të punësimit në vendin ballkanik dhe 19% të produktit të brendshëm bruto.
Fermerët, ekosistemet dhe investitorët në hidrocentrale konkurrojnë të gjithë për tokën dhe ujin
Fermerët dhe ambientalistët janë të shqetësuar për efektin e projekteve hidroenergjetike. Argumentet e tyre janë të vlefshme pasi bujqësia dhe biodiversiteti janë gjithashtu kritike për prosperitetin dhe qëndrueshmërinë e përgjithshme. Shqipëria është një importues neto i ushqimeve, ndaj rritja e ujitjes dhe kullimit kanë potencial të madh për të përmirësuar situatën.
Përtej konflikteve dhe shkëmbimeve, ekzistojnë mundësi të konsiderueshme për përfitime nga një qasje e integruar dhe e koordinuar në të gjithë sektorët. Për shembull, rregullimi i rregullave të funksionimit të hidrocentraleve për të lejuar rritjen e vëllimit të disponueshëm në rezervuarë gjatë sezonit të lagësht, mund të lehtësojë ndikimin e përmbytjeve të shpeshta dhe ende të mos rrezikojë sigurinë e furnizimit me energji elektrike. Është një nga rezultatet e raportit Vlerësimi i Lidhjes Ujë-Energji-Ushqim-Ekosisteme në Shqipëri.
Ekspertët e kanë shkruar Raportin e ri në kuadër të Projektit SEE Nexus, financuar nga Agjencia Austriake për Zhvillim (ADA) dhe zbatuar nga Partneriteti Global i Ujit – Mesdhetar (GWP-Med) në partneritet me Komisionin Ekonomik të Kombeve të Bashkuara për Evropën (UNECE).
Edhe me sfidat e përmendura, ka mënyra që palët e interesuara nga të gjitha anët të gjejnë zgjidhje të pranueshme reciprokisht. Duke qenë se sektori i energjisë në Shqipëri është i ndërlidhur me menaxhimin e ujit dhe ruajtjen e biodiversitetit, dhe që të dyja lidhen me prodhimin e ushqimit në të njëjtën kohë, metodologjia Nexus, duke qenë pjesë integrale e raportit dhe projektit kuadër, konfirmon se koordinimi i sektorët dhe integrimi i objektivave të politikave është i mundshëm dhe shumë i nevojshëm.
Në Shqipëri, zona të mëdha të rrjedhës së poshtme janë të prirura nga përmbytjet dhe mungesa e rregullimit të duhur dhe të fortë të hidrocentraleve dhe rrjedhave ujore të lidhura me to mund ta përkeqësojë çështjen.
Autorët e raportit thonë se përfitime të konsiderueshme në menaxhimin e përmbytjeve mund të arrihen nëse institucionet kombëtare si Instituti i Gjeoshkencës, Energjisë, Ujit dhe Mjedisit (IGJEUM), i ngarkuar me mbledhjen e rregullt të të dhënave për reshjet dhe prurjet ujore, dhe KESH, ndërmarrjes kombëtare të energjisë, të bashkojnë forcat për të rregulluar funksionimin e digave.
Një përmirësim në koordinimin institucional dhe funksionimin e bazuar në të dhëna të hidrocentraleve në Drin mund të sjellë përfitime të rëndësishme në menaxhimin e përmbytjeve
Në lumin Drin ndodhen tre hidrocentralet më të mëdhenj në vend. Funksionimi i tyre rregullohet me rregulla që nuk kërkojnë që KESH të ketë të dhëna për parashikimet afatshkurtra të motit. Një përditësim që do të kërkonte një koordinim më të mirë institucional dhe funksionim të informuar mbi të dhënat e HEC-eve mund të sjellë përfitime të konsiderueshme në menaxhimin e përmbytjeve, thuhet në raport.
Ekspertët që punojnë në projekt arritën në përfundimin se Sistemi i Parashikimit të Përmbytjeve për të gjithë pellgun e lumit Drin, i përgatitur nga GIZ i Gjermanisë, mund të jetë i dobishëm në këtë drejtim.
