Për të kuptuar komunitetin shqiptar në Worcester, duhet të kuptoni disa fakte themelore për Shqipërinë. Pas Luftës së Dytë Botërore, vendi drejtohej nga një regjim komunist i lidhur me Bashkimin Sovjetik dhe më pas Kinën, derisa një parti demokratike antikomuniste mbizotëroi në zgjedhjet e vitit 1992. Edhe pas atyre zgjedhjeve, Shqipëria pati beteja të brendshme që u ngritën deri në konflikt të armatosur në 1997.

Rreth kësaj kohe, grupi i parë i emigrantëve erdhi në Worcester nga Shqipëria.

“Unë u largova nga Shqipëria në kohë lufte. E lamë luftën pas dhe erdhëm këtu”, tha Greta Bajrami, CEO dhe bashkëthemeluese e Golden Group Roofing në Westborough. “Ndihem po aq amerikan sa kushdo tjetër. Por kur keni parë gjëra dhe keni parë tmerr, kjo i bën gjërat të ndryshme tek ju. Kjo ju bën të vraponi më shpejt. Të bën të punosh më shumë”.

Për njerëzit që jetuan me vite nën shtypjen komuniste dhe më pas në një kohë trazirash, Amerika është një vend për t’u aplikuar, tha Bajrami.

Kur Bajrami filloi Golden Group Roofing me bashkëshortin e saj Freddy Campoverde, ata nuk dinin asgjë për çatitë, por panë një mundësi. Ata u futën në biznes në vitin 2012 duke bërë punë nënkontraktuese për kompani të tjera mbulimi dhe tani bëjnë më shumë se 300 çati në vit.

“Kur erdha këtu në moshën 9-vjeçare, e solla atë shpresën e emigrantit”, tha Bajrami. “Ky është i vetmi vend ku mund t’i bëja ëndrrat e mia realitet.”

Duke pritur për mundësinë

Por ajo që i nxiti emigrantët shqiptarë drejt një ëndrre për të pasur biznese mund të lidhet pjesërisht me atë prejardhje komuniste, tha Bajrami. Kur ishte një vend komunist, asnjëherë nuk bëhej fjalë nëse do të punonit shumë, tha ajo, sepse thjesht nuk kishit zgjidhje. Jo vetëm që ju është dashur të punoni shumë, por nuk keni pasur kurrë një mundësi të përpiqeni vërtet për më shumë.

Kur njerëzit arritën në Worcester, ata kishin një etikë pune dhe aftësinë për të bërë diçka për të cilën ishin të kufizuar në Shqipëri – të hapnin biznesin e tyre.

“Për një jetë më të mirë, shqiptarët erdhën këtu dhe iu dha mundësia që ju të zotëroni një biznes, ta drejtoni atë dhe të siguroni jetesën për familjen dhe fëmijët tuaj”, tha Orieta Kristo, themeluese dhe CEO e Horizon Insurance, Inc. në Worcester.

Për Kristo, fillimi i biznesit të saj do të thoshte t’i shërbente komunitetit shqiptar të Worcester-it. Ajo vlerëson se 60% deri në 70% e biznesit të saj vjen nga komuniteti shqiptar dhe e ka projektuar biznesin e saj për t’i shërbyer komunitetit me punonjës që flasin shqip. Sigurimi mund të jetë konfuz në fillim, por më pas shtohen pengesat gjuhësore, mund të bëhet edhe më e vështirë, tha ajo.

“Gjëja jonë kryesore është të bëjmë gjënë e duhur dhe të shkojmë mbi dhe përtej klientëve tanë”, tha ajo. “Në Shqipëri, besnikëria është e vetmja gjë me të cilën jam rritur gjithmonë”.

Karakteristikë përcaktuese e shqiptarëve është të qenit etik dhe besnik ndaj fjalës, tha Bajrami.

“Nëse bëni gjëra të mira dhe jeni të ndershëm për këtë dhe i trajtoni gjërat me ndershmëri dhe integritet… suksesi do të vijojë”, tha Bajrami.

Oriola Koci, bashkëpronare e restoranteve Worcester, Livia’s Dish dhe Altea’s Eatery, e cila u transferua këtu në 1996 nga Shqipëria, tha se një tipar kyç që çon në suksesin e bizneseve shqiptare ka qenë qëndrimi i palodhur. Kjo erdhi nga rritja që të vareshin nga vetja dhe të mos dorëzoheshin kurrë, tha ajo.

“Në thelbin e shpirtit tonë, ne jemi punëtorë jashtëzakonisht të zellshëm. Kam pasur njerëz që më pyesin pse shqiptarët kanë restorante. Sepse restorantet janë biznese shumë të vështira… por disi jemi ndërtuar për ta trajtuar atë”, tha Koci.

Ndërsa restorantet e saj nuk janë specifike për shqiptarët, komuniteti i lidhur ngushtë është mbështetës, duke përqafuar rritjen së bashku dhe natyrën pozitive të konkurrencës, tha ajo. Kjo frymë e mbështetjes ka lejuar komunitetin e biznesit shqiptar të rritet në ndikim.

Marrja e një roli më me ndikim

Bizneset origjinale të ardhura nga emigracioni shqiptar në Masën Qendrore. tani janë 15 apo 20 vjeç, duke i bërë ata të vendosur mirë, tha Koci. Ata pronarë biznesesh kanë më shumë para për të investuar ose kanë akumuluar prona në të gjithë qytetin dhe tani duan të jenë pjesë e diskutimeve më të mëdha.

“Ne thjesht po përpiqeshim të vendoseshim si pronarë biznesi, por ndërsa rritemi duam të vazhdojmë të rritemi në drejtime të ndryshme”, tha Koci, i cili parashikon që pronarët e bizneseve shqiptarë të përfshihen më shumë në politikë.

Ajo që mbetet për t’u parë është nëse kjo frymë sipërmarrëse do të vazhdojë edhe tek brezat e rinj. Ndërsa Koci beson se etika e punës do të përcillet siç ka qenë me breza, Bajrami pyet nëse jeta më e mirë në Amerikë me më pak luftë do të prodhojë të njëjtën frymë.

“Për brezat që do të vijnë, ata nuk do ta kenë atë luftë apo do të gjejnë nevojën për t’u ngritur,” tha ajo. “A do të jetë e njëjta gjë në brezin e nesërm?” Ndoshta jo.”/WBJOURNAL