Alfred Lela

Westford është një qytet amerikan rreth 30 minuta nga Bostoni. Nëse njerëzit shpresojnë të shkojnë në parajsë kur të vdesin, mendoj se ata do të donin që parajsa të dukej diçka si Westford. Wilson Farm Road ku jeton Peter Lucas, ndoshta gazetari më i famshëm amerikan me origjinë shqiptare pas Bill Kovach, duket më shumë si një resort golfi. Shtëpitë janë pa gardhe dhe kufijtë janë diçka simbolike e shënuar nga pemë, kuti postare ose rripa bari natyror.

Unë dhe Pjetri kemi caktuar një takim për orën 10. Një minutë më vonë e shoh në krye të rrugës përpara shtëpisë, me siguri duke më pritur, por me shumë mundësi po shijon një ndryshim të papritur të motit, temperaturat në rritje dhe një diell bujar. Ai jeton vetëm, siç mendoj se duhet të bëjnë shkrimtarët. Autori i disa librave për Shqipërinë, një reporter veteran i Boston Herald, aktualisht boton në gazetat e Bostonit tre herë në javë. Më çon në dhomën kryesore të shtëpisë, drejt murit ku janë varur disa foto. “E shihni këtë”, më thotë, “këto janë pjesë metalike të avionit amerikan që u rrëzua në Shqipëri gjatë Luftës së Dytë Botërore”. Lucas ka shkruar një libër për avionin dhe ekuipazhin e tij, të rënë diku në malësinë e Elbasanit, të përkthyer edhe në shqip.

Duke komentuar fotot e tjera të shfaqura në mur, mes tyre me Presidentin Jimmy Carter, senatorët John Kerry dhe Ted Kennedy, apo me Bill dhe Hillary Clinton, Lucas kujton një episod me kryeministrin Rama, asokohe kryebashkiak i Tiranës. “Kam folur me Tomas Meninon, kryebashkiakun e Bostonit, i cili me ndërhyrjen time pranoi të priste Ramën, si dhe të bënte qytete simotra Bostoni me Tiranën. I thashë Ramës se kisha rregulluar një takim, por ai tha se do të shkonte në Kaliforni për një foto me Hillary Clinton, më pas një senator”. U befasova nga ky vendim, shton Lucas, duke arsyetuar se binjakëzimi i Tiranës me Bostonin do t’i sillte qytetit më shumë se një foto e kryebashkiakut me senatorin amerikan.

Flasim për marrëdhënien e tij ‘të çuditshme’ me Sali Berishën. Një herë, në fillim të viteve ’90, ishe afër, pastaj ftohte. Më pas erdhi artikulli juaj në “Boston Herald” ku keni qenë kritikë ndaj vendimit të Departamentit të Shtetit për ta shpallur atë non grata. “Unë i kam shkruar Departamentit të Shtetit për non grata-n e Berishës dhe nuk kam marrë ende përgjigje. Për sa i përket distancës në të cilën jemi rritur, nuk e di se çfarë ka ndodhur. Mendoj se ka të bëjë me kritikat e mia në mes Vitet 90. Për mua në atë kohë Berisha filloi të shfaqte shenja autokracie”.

I kujtoj se Berisha është penduar disa herë për ngjarjet e viteve 1996 dhe 1997, madje edhe muajin e kaluar në disa intervista. “Duhet të ketë luajtur një rol edhe libri juaj “Rrumpalla”, të cilin e kam përkthyer në shqip. Shtypi i majtë shpesh herë ka marrë shprehjen “apres moi le deluge” (pas meje, fundi i botës), duke e bërë atë një refren të tipologjia e një Berisha që sipas tyre ka menduar gjithmonë për pushtetin dhe jo vendin”. Shtoj se Lucas në libër ka riprodhuar një shprehje që kishte një kuptim apo qëllim tjetër, dhe është keqinterpretuar qëllimisht nga e majta. Po, është, pranon Lucas. Berisha kur thoshte ‘apres moi le deluge’ nuk donte të thoshte ‘pas meje kijameti’, por një kuptim krejtësisht i kundërt: ‘nëse iki do të bëhet kijameti’.

Dhe, në fakt, kështu ndodhi pasi u largua, pranon Lucas.

Dëgjo, thuaj Saliut, çfarëdo që ka ndodhur mes nesh, “Harroje!” (është fjala e parë dhe e vetme që ai thotë në shqip gjatë bisedës sonë). “E respektoj shumë për forcën dhe energjinë e tij. Pas gjithë asaj që i ndodhi vitin e fundit, shumë të tjerë do të kishin hequr dorë”.

Biseda kalon në Tiranë, pas kritikave të tij për ndërtimet e shumta në qytet dhe dyshimet se bëhet fjalë për pastrim parash në industrinë e ndërtimit. “A është kryebashkiaku i njëjti Veliaj që ishte edhe me “Mjaft”-in?, më pyet, i them se është i njëjti person, duke i kujtuar me të qeshur se shoku i tij Fatos Tarifa sapo kishte shkruar një artikull lavdërues për të. Ah, nuk e kam parë këtë pjesë të Tarifës, por mund të them që Veliaj është një rast tipik i politikanit që bëhen të gjitha ato që ai vetë tha se ishte kundër.

Nuk mund të përshkruaj dikë më mirë me një fjali të vetme.

Kalojnë gati dy orë në këtë bisedë për politikën, marrëdhëniet shqiptaro-amerikane dhe një projekt të dështuar filmik të regjisorit Stan Dragoti. Lucas përmend financimin nga Berisha në kohën kur ishte kryeministër për Dragotin dhe planet për filmin që u ndërprenë nga vdekja e regjisorit.

Ai kujton një bisedë me djalin e tij, të cilit i tha se filmi “Balkan Ceasar”, sipas një skenari të Lucas, do të realizohet një ditë me siguri, por ai nuk do të jetë më për ta parë.

Në një moment reflektimi që përmbledh keqardhjen si një pasardhës i shqiptarëve dhe pragmatizmin si amerikan, Lucas pranon se epoka e artë e amerikanëve që mbështesin kauzat shqiptare ka marrë fund. Eliot Engell nuk është më kongresmen, Lee Zeldin humbi zgjedhjet e fundit për guvernator të Nju Jorkut, duke liruar vendin e tij në Kongres. Nuk ke më kush të lobojë për çështjet shqiptare. Jam përpjekur të loboj një kongresmene të Bostonit për çështjet shqiptare, por duket se ka pak interes. Amerika po bëhet introverte, përfundon ai.

Marrëdhënia ime me Peter Lucas është e gjatë dhe kjo është vizita ime e dytë në shtëpinë e tij në Westford. Ajo që më pëlqen tek ky njeri është pikërisht ajo që ka nuhatur, me hundën e mprehtë të një gazetari të mirë: i përket një bote të vjetër që besonte në një sërë rregullash dhe parimesh. Ajo botë duket se po shuhet dhe Peter Lucas duket si shqiptaro-amerikani i fundit i kësaj epoke të shkuar.

Teksa më çon në makinë, më duket se dora e tij e shtrirë është edhe një përshëndetje nga Anthony Athans, Faik Konica, Fan Noli, Kostë Çekrezi e të tjerë./Politiko.al